راه‌هاي برانگيختن كودكان به اطاعت از مقررات
راه‌هاي برانگيختن كودكان به اطاعت از مقررات به كودك خود احترام بگذاريد
وقتي به كودك احترام مي‌گذاريد، او نيز در مقابل مي‌آموزد كه به شما و مقرراتتان احترام بگذارد و فرمان‌هاي شما را اطاعت كند. همچنين كودكي كه از همان آغاز ارزش خود را درك كند خويش را زبون و فرومايه نمي‌بيند و پستي و حقارت را به فكرش راه نمي‌دهد. احترام به كودك او را فردي مستقل و داراي عزت نفس بار مي‌آورد. رسول خدا نيز از همان كودكي ارزش و احترام ويژه‌اي براي علي(ع) قائل بود. چنان كه اسلام را از ده سالگي به ايشان عرضه كرد و او را به جانشيني برگزيد. در روايتي از ايشان آمده است: «فرزندان خود را گرامي بداريد و آنها را خوب تربيت كنيد تا بدين وسيله آمرزيده شويد.»
احترام به كودك يكي از اصولي است كه در روايات و متون ديني همواره بر آن تأكيد شده است و بزرگان ما به آن توجه داشته‌اند. ممكن است در ذهن بسياري از والدين اين سوال مطرح باشد كه چگونه به فرزندمان احترام بگذاريم در پاسخ به اين سوال روش‌هايي براي احترام گذاشتن به كودكان بيان ميشود:
برآوردن نيازهاي كودكان
براي نشان دادن عملي احترام به فرزندان كمترين كاري كه مي‌توانيم بكنيم برآورده ساختن نيازهاي اساسي آنها همچون تغذيه، پوشاك و محافظت از آنها در برابر خطرات و بيماري‌هاست.
گوش دادن به فرزندان
گوش دادن به صحبت‌هاي كودك، به صورت غير مستقيم اين پيام را به او منتقل مي‌كند كه ما برايش ارزش و احترام قائل هستيم و باعث به وجود آمدن حس ارشمندي در او ميشود.
صحبت كردن با بچه‌ها
با كودكمان در مورد مسائل مختلفي كه در طول روز برايمان اتفاق افتاده صحبت كرده و احساساتمان را درباره موضوعات گوناگون بيان كنيم. با اين كار در واقع به كودكمان نشان مي‌دهيم آن قدر برايش احترام قائليم كه او را در عقايد و احساساتمان شريك كرده‌ايم.
شركت دادن كودكان در تصميم‌هاي خانوادگي
يكي از راه‌هاي مهم احترام گذاشتن و ارزش قائل شدن براي فرزندان اين است كه نظرات آنها را در مورد تصميم‌هاي خانوادگي بخواهيم. براي اين منظور مي‌توان در طول هفته جلسه‌هاي منظم خانوادگي تشكيل داد كه در آن هر يك از اعضاي خانواده بتواند بدون هيچ محدوديتي نظرهاي خود را بيان كند.
اعتماد كردن به كودكان
اگر به اين باور كه بچه‌ها مي‌توانند به خوبي از عهده كارها برآيند و مسئوليت پذير باشند اعتماد كنيم و به آنها نشان دهيم كه خواسته‌هاي فطري آنها يعني استقلال طلبي اعتقاد داريم در واقع آنها را مورد احترام خود قرار داده‌ايم.
احترام گذاشتن به كودكان روش‌هاي مخلتفي دارد كه ما براي نمونه به تعدادي از آنها اشاره كرديم. اما شما والدين عزيز مي‌توانيد در اين زمينه از تجربه و خلاقيت خود نيز بهره بگيريد.
از امر و نهي صرف پرهيز كنيد
همه انسان‌ها به ويژه كودكان نوپا و نوچوانان استقلال طلب‌اند و روحيه آنها با امر و نهي سازگاري ندارد. البته كودكان در هفت سال دوم زندگي تا اندازه‌اي دستور ديگران را مي‌پذيرند. اما درا ين دوره نيز نبايد در امر و نهي كردن زياده روي كرد و بهتر است در برخورد با كودكان نوجوانان و جوانان به جاي فرمان‌هاي مستقيم، شيوه‌هاي ديگري نظير امر و نهي غير مستقيم، ارائه مشورت و... را در پيش گرفت. اين شيوه‌ها افزون بر اين كه كارآيي بيشتري دارند فرزندان را نسبت به والدين و مربيان بدبين نمي‌كنند. معصومان (ع) نيز در برخورد با نوجوانان و جوانان از امر و نهي زياد پرهيز مي‌كردند. نقل شده است كه اسماعيل فرزند امام صادق مقداري پول داشت. در همان هنگام مردي از قريش عازم يمن بود. اسماعيل تصميم گرفت پول خود را به آن مرد بدهد تا براي او كالايي خريداري و تجارت كند. از اين رو با امام مشورت كرد، اما او را از اين كار باز نداشت بلكه فرمود: «عزيزم آيا نشنيده‌اي او شراب‌خوار است؟» اسماعيل گفت: «مردم چنين مي‌گويند» امام فرمود: خداوند مي‌فرمايد: «هر گاه مومنان نزد تو شهادت دادن آنها را تقديق كن» چنان كه در اين روايت خوانيدم امام به طور مستقيم فرزند خويش را منع نكرد بلكه با مطرح كردن پرسش و نيز با استدلال به گونه‌اي غير مستقيم و همراه با محبت او را از اين كار بازداشت.
به كودكان حق سخن گفتن بدهيد.
كودكان نيز بايد در تعيين مقررات و محدوديت‌ها حق اظهار نظر داشته باشند. گاهي يك كودك پنج يا شش ساله مي‌تواند با شما سخن بگويد و در وضع مقررات منصفانه به شما كمك كند. وقتي كودك را در وضع مقررا شركت مي‌دهيد او احساس مسئوليت بيشتري مي‌كند. بديهي است كه ميان عمل به قوانيني كه خود كودك وضع كرده يا در ايجاد آنها شركت داشته است و مقرراتيك ه ديگران برايش وضع كرده‌اند و بر او تحميل شده اختلاف آشكاري وجود دارد.
دليل مقررات را توضيح دهيد
بايد دليل مقرراتي كه وضع شده است براي كودك به طور دقيق توضيح داد. اگر بچه‌ها دليل اين مقررات را بدانند بهتر وظايف خود را انجام مي‌دهند و به قوانين پايبند م‌مانند. اين روش همچنين به آنها مي‌آموزد كه براي انجام هر كار بايد دليلي منطقي داشته باشند. با ان كار در واقع براي كودك شخصيت قائل شده و ه او احترام گذاشته‌ايد.
از پيش اطلاع دهيد.
ناگهان و بي‌مقدمه قانون و محدوديت وضع نكنيد. بگذاريد فرزندانتان پيش از رعايت محدوديت، از وجود قانون جديد آگاه شوند. اين امر زمينه پذيرش را در كودكان ايجاد كرده و مخالف را درآنها كاهش مي‌دهد و به آنها كمك مي‌كند تا خود را با شرايط جديد وفق دهند.
يادآوري كنيد
فرزندان گاهي مقررات و محدوديت‌ها را فراموش مي‌كنند. اگر احساس مي‌كنيد فرزند شما قاعده‌اي را فراموش رده است، آن قدر صبر نكنيدكه به دردسر بيفتد و سپس اقدام كنيد بلكه پيشاپيش او را آگاه كنيد زيرا هدف اصلاح رفتار كودك است نه تنبيه او.
منظورتان را به روشني بيان كنيد
محدوديت‌ها را به صورت كامل و روشن بيان كنيد . منظورتان را به روشني بگوييد و راه‌نماي‌هاي لازم را ارائه دهيد. بچه‌ها بايد دقيقا بدانند كه از آنها چها نتظاري درايد و چه بايد بكنند. از گفتن عبارات گنگ و نامشخص خودداري كنيد. اگر مي‌خواهيد كودكتان اسباب‌بازي‌هايش را مرتب كند به او نگوييد: «ديگر خسته شدم تو چقدر شلخته هستي» بلكه روشن و واضح برايش توضيح دهيد كه انتظار داريد، او بعد از تمام شدن بازي، اسباب‌بازييهايش را جمع كرده و در جاي خودش قرار دهد.
تا حد امكان از جملات مثبت استفاده كنيد
هر جا كه امكان دارد از جمله‌هاي مثبت استفاده كنيد. براي مثال به جاي اين كه بگوييد «با توپ داخل خانه بازي نكن» بهتر است بگوييد: «مي‌تواني با توپ در حياط و روي چمن‌ها بازي كني» زيرا جمله‌هاي منفي، تنها به كودك مي‌گوييد كه چه كار نبايد بكند و رفتار درست را به او آموزش نمي‌دهد حال آن كه كودك نياز دارد، درست رفتار كردن را بياموزد.
